Οι αστρονόμοι δεν είναι ακόμα σίγουροι ποιος ήταν ο διερχόμενος από τη «γειτονιά» της Γης κομήτης, που άφησε πίσω του την ουρά σκόνης και σωματιδίων, τα οποία μετατρέπονται σε μετέωρα (πεφταστέρια), κάθε φορά που ο πλανήτης μας διασταυρώνεται με την τροχιά τους. Αντίθετα με άλλες «βροχές» που έπεσαν το 2011 και συχνά έγιναν... θύματα της φωτο-ρύπανσης από την πανσέληνο, στα πρώτα «πεφταστέρια» της νέας χρονιάς δεν θα παρεμβληθεί το φεγγάρι για να δυσκολέψει τη θέα των παρατηρητών.
Οι Τεταρτίδες διαρκούν από την 1η έως τη 12η Ιανουαρίου και φθάνουν στη μέγιστη συχνότητα πτώσης μετεώρων στις 3 και 4 Ιανουαρίου.
Η συγκεκριμένη βροχή μετεώρων έχει πάρει το όνομά της από ένα αστερισμό -Quadrans Muralis ή Επιτοίχιος Τετράς (ήταν αρχαίο αστρονομικό εργαλείο)- που σήμερα πια δεν υπάρχει.
Είναι πιθανό να πρόκειται για ένα κομήτη τον 2003 ΕΗ1, που παρατήρησαν πρώτοι Κινέζοι, Ιάπωνες και Κορεάτες αστρονόμοι το 1490. Όπως συμβαίνει και με τις άλλες βροχές διαττόντων, τα μετέωρα κινούνται πολύ γρήγορα, καθώς εισέρχονται στη γήινη ατμόσφαιρα και πυρακτώνονται, γι' αυτό η παρατήρηση είναι προτιμότερη με γυμνά μάτια, παρά με τηλεσκόπια ή κιάλια.
Στην περίπτωση των Τεταρτιδών, που έχουν σύντομη διάρκεια στη φάση της αποκορύφωσής τους (περίπου δύο ώρες) και γενικά διακρίνονται από μη προβλεψιμότητα και από ευμεταβλητότητα στην έντασή τους (άρα είναι εύκολο να τις «χάσει» κανείς).
Παρατηρησιακά, ένας διάττοντας αστέρας είναι ένα φωτεινό σημείο σαν αστέρας που εμφανίζεται ξαφνικά από το πουθενά στο νυχτερινό ουρανό, κινείται με ταχύτητα ανιχνεύσιμη με γυμνό μάτι επί λίγα (συνήθως 1 ή 2) δευτερόλεπτα και μετά εξαφανίζεται. Στη δημοτική γλώσσα, οι διάττοντες αστέρες ονομάζονται και «πεφτάστερα».
Στην πραγματικότητα, οι διάττοντες δεν έχουν καμιά συγγένεια με τους «μόνιμους» αστέρες του νυχτερινού ουρανού. Ενώ οι δεύτεροι είναι συνήθως πολύ μεγαλύτεροι από ολόκληρη τη Γη, οι διάττοντες είναι μικροί μετεωροειδείς, μικροί ή μεγαλύτεροι κόκκοι διαστημικής σκόνης, που προέρχονται συνήθως από κομήτες και δεν ξεπερνούν σε διαστάσεις ένα σπυρί ρυζιού!
Το φαινόμενο του διάττοντα αστέρα παρουσιάζεται όταν οι κόκκοι αυτοί εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης με τυπικές διαπλανητικές ταχύτητες αρκετών χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Οι ταχύτητες αυτές είναι τέτοιες ώστε η τριβή τους με τον ατμοσφαιρικό αέρα τα θερμαίνει τόσο ώστε:
- Ακτινοβολούν από μόνα τους φως ως πυρακτωμένα σώματα.
- Ιονίζουν τα μόρια και τα άτομα του αέρα σε ένα αυλό διαμέτρου μερικών δεκάδων εκατοστών κατά μήκος της τροχιάς τους και τα ηλεκτρόνια επανασυνδεόμενα στη συνέχεια με τα άτομά τους εκπέμπουν φως. Με τον δεύτερο κυρίως τρόπο αυτά τα «σπυριά ρυζιού» κατορθώνουν να γίνονται ορατά με γυμνό μάτι, παρότι κατά κανόνα εξατμίζονται από τη θερμοκρασία και παύουν να υπάρχουν σε ύψος συνήθως μεγαλύτερο των 50 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της Γης.
Επειδή ο ιονισμός και η επανασύνδεση περιλαμβάνουν επιταχυνόμενα ηλεκτρικά φορτία, οι διάττοντες αστέρες παράγουν ραδιοκύματα που μπορούν να γίνουν αντιληπτά από ραδιοτηλεσκόπια ή ως ραδιοπαράσιτα από ραδιοφωνικούς δέκτες.
Οι διάττοντες αστέρες αποτελούν το ένα από τα δύο είδη μετεώρων. Το άλλο είδος είναι οι βολίδες, που δημιουργούνται από μεγαλύτερους μετεωροειδείς (μεγάλους σαν ένα πετραδάκι μέχρι μεγάλους ογκόλιθους) κι έτσι μπορούν να εκραγούν από ανομοιογενή θέρμανση (και άρα έντονα διαφορική διαστολή) και να παραγάγουν ήχο ικανό να ακουστεί μέχρι το έδαφος, ενώ μπορεί τμήματά τους να φθάσουν μέχρι το έδαφος (βλ. μετεωρίτης). Αντίθετα, οι απλοί διάττοντες είναι αθόρυβοι και ποτέ δεν φθάνουν μέχρι την επιφάνεια του πλανήτη μας. Γενικά οι διάττοντες αστέρες με φαινόμενο μέγεθος φωτεινότερο του -4 ταξινομούνται συνήθως ως βολίδες.
Κατά την περιφορά της γύρω από τον Ήλιο η Γη συμβαίνει να διέρχεται από μέρη όπου προηγουμένως είχε περάσει κάποιος κομήτης, δηλ. να τέμνει (προσεγγιστικά έστω) τις τροχιές κομητών. Τότε οι ρυθμοί των διαττόντων (ο αριθμός των διαττόντων αστέρων που παρατηρούνται π.χ. ανά ώρα) αυξάνονται πολύ: είναι οι λεγόμενες βροχές διαττόντων. Οι βροχές διαττόντων συνδέονται με συγκεκριμένο κομήτη η καθεμιά και με συγκεκριμένες ημερομηνίες του έτους κατά τις οποίες η Γη διέρχεται από την τροχιά του κομήτη.
Το ιονισμένο ίχνος ενός διάττοντα στην ατμόσφαιρα μπορεί να διαρκέσει επί αρκετά λεπτά. Ιδίως κατά τις βροχές διαττόντων, δημιουργείται έτσι μια λίγο-πολύ συνεχής ιονισμένη ζώνη κάτω από την ιονόσφαιρα ή στην κατώτερη ιονόσφαιρα. Η ανάκλαση των βραχέων ραδιοφωνικών κυμάτων από αυτή τη ζώνη ονομάζεται επικοινωνία σκεδάσεως μετεώρων και εξαιτίας της μπορεί να επιτευχθεί λήψη μακρινών ραδιοσταθμών.
Η παρατήρηση μετεώρων, ιδίως των βροχών διαττόντων, είναι αρκετά συνηθισμένη ασχολία ερασιτεχνών αστρονόμων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου